Zgodnie z najnowszymi danymi coraz częściej można mówić o rosnącej liczbie świadomych konsumentów, którzy są definiowani jako grupa odpowiedzialnych konsumentów dokonujących zakupów potrzebnych rzeczy, w przemyślany sposób. Jest to bardzo dobry kierunek będący w zgodzie ze światowym trendem ograniczania marnotrawstwa produktów i nabywania tylko tego, co jest faktycznie niezbędne, co zmniejsza przede wszystkim utratę cennych surowców i chroni środowisko. Aby móc dokonywać właściwych wyborów, szczególnie produktów mogących istotnie wpływać na ludzkie zdrowie, należy umożliwić konsumentom poznanie produktu. Opakowania i pojemniki spełniają w przypadku wielu produktów ważną rolę, która oczywiście prócz zachęcenia potencjalnych klientów do zakupu, ma przede wszystkim informować konsumenta o funkcjach i cechach danego produktu, by nie wprowadzić go w błąd co do zastosowania i sposobu używania oraz wskazać bezpieczny dla zdrowia sposób użycia.
Podstawy prawne prawidłowego oznakowanie produktów kosmetycznych
Aby móc mówić o właściwym opakowaniu, na wstępie należy przypomnieć definicję produktu kosmetycznego, o którym pisaliśmy już we wcześniejszym artykule (https://kppp.com.pl/blog/postepowanie-administracyjne/prawo-kosmetyczne-kto-jest-kim-i-jakie-ma-obowiazki/). W ustawodawstwie unijnym, a mianowicie w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczącym produktów kosmetycznych (Dz.Urz.UE.L 2009 Nr 342, str. 59), produktem kosmetycznym nazwiemy każdą substancję lub mieszaninę przeznaczoną do kontaktu z zewnętrznymi częściami ciała ludzkiego (naskórkiem, owłosieniem, paznokciami, wargami oraz zewnętrznymi narządami płciowymi) lub z zębami oraz błonami śluzowymi jamy ustnej, których wyłącznym lub głównym celem jest utrzymywanie ich w czystości, perfumowanie, zmiana ich wyglądu, ochrona, utrzymywanie w dobrej kondycji lub korygowanie zapachu ciała. Do tej definicji bezpośrednio odsyła także art. 2 ustawy z dnia 4 października 2018 o produktach kosmetycznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 2227). Te dwa akty są podstawowymi regulacjami prawnymi z zakresu produktów kosmetycznych oraz ich prawidłowego oznakowania.
Już w preambule wspomnianego rozporządzenia czytamy, że Konsument powinien być chroniony przed wprowadzającymi w błąd oświadczeniami, dotyczącymi skuteczności i innych cech produktu kosmetycznego. Prezentacja produktu kosmetycznego, a w szczególności jego forma, zapach, kolor, wygląd, opakowanie, oznakowanie, wielkość lub rozmiar nie powinny zagrażać zdrowiu i bezpieczeństwu konsumentów z powodu pomylenia z artykułami spożywczymi, zgodnie z dyrektywą Rady 87/357/EWG z dnia 25 czerwca 1987 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich dotyczących produktów, których wygląd wskazuje na przeznaczenie inne niż rzeczywiste, zagrażających zdrowiu lub bezpieczeństwu konsumentów.
Jak prawidłowo oznakować produkt kosmetyczny?
Z odpowiedzią na to pytanie przychodzi unijne rozporządzenie 1223/2009, w którym enumeratywnie wymienione wszystkie niezbędne elementy oznakowania. Na rynku mogą zostać udostępnione wyłącznie produkty kosmetyczne, na których pojemnikach i opakowaniach zewnętrznych znajdują się następujące, nieusuwalne, łatwe do odczytania i widoczne informacje:
- imię i nazwisko lub zarejestrowana firma oraz adres osoby odpowiedzialnej. Informacja ta może być skrócona, jeśli skrót umożliwia identyfikację tej osoby i jej adresu. Jeżeli podanych jest kilka adresów, adres, pod którym osoba odpowiedzialna udostępnia dokumentację produktu, jest wyróżniony. W przypadku importowanych produktów kosmetycznych podaje się nazwę kraju pochodzenia;
- nominalna zawartość w momencie pakowania, wyrażona w jednostkach masy lub objętości, z wyjątkiem opakowań zawierających mniej niż pięć gramów lub mniej niż pięć mililitrów, bezpłatnych próbek i produktów w opakowaniach jednorazowego użycia; podawanie informacji o zawartości nie jest wymagane również w przypadku stosowanych zwyczajowo opakowań zbiorczych, jeśli informacje te znajdują się na opakowaniach jednostkowych, umieszczonych w tych opakowaniach zbiorczych: przy czym opakowania zbiorcze zawierają czytelną informację o liczbie opakowań jednostkowych, chyba, że liczba opakowań jednostkowych jest dobrze widoczna z zewnątrz lub produkty te są sprzedawane pojedynczo. Nie jest to konieczne, jeżeli łatwo jest po wyglądzie zewnętrznym ocenić tę ilość lub jeżeli produkt sprzedawany jest zazwyczaj w pojedynczych opakowaniach;
- data, do której dany produkt kosmetyczny, przechowywany w odpowiednich warunkach, zachowuje w pełni swoje pierwotne właściwości. Wskazanie daty minimalnej trwałości nie jest obowiązkowe w przypadku produktów kosmetycznych o minimalnej trwałości dłuższej niż 30 miesięcy. Produkty takie zawierają informację o okresie, w jakim po otwarciu pojemnika, produkt jest bezpieczny i może być stosowany bez szkody dla konsumenta. Data minimalnej trwałości jest wskazana w sposób jednoznaczny i zawiera miesiąc i rok albo dzień, miesiąc i rok, w tej kolejności. Jeżeli jest to konieczne, informację uzupełnia się o wskazanie warunków, które muszą być spełnione w celu zagwarantowania określonej trwałości;
- szczególne środki ostrożności, których należy przestrzegać podczas stosowania, a co najmniej te wymienione w załącznikach III-VI oraz wszelkie inne informacje dotyczące środków ostrożności wymaganych dla produktów kosmetycznych do stosowania profesjonalnego;
- numer partii produktu lub oznaczenia pozwalające na identyfikację produktu kosmetycznego. Jeżeli jest to niemożliwe ze względów praktycznych, uwarunkowanych małymi rozmiarami produktu kosmetycznego, informacja ta może być umieszczona tylko na opakowaniu zewnętrznym;
- funkcja produktu kosmetycznego, chyba że jednoznacznie wynika ona z jego prezentacji;
- wykaz składników. Informacje te mogą być podane tylko na opakowaniu zewnętrznym. Wykaz poprzedzony jest określeniem ,,ingredients”.
Każde słowo wykorzystane podczas oznaczania produktu ma duże znaczenie. Ustawodawca unijny dążąc do uproszczenia procedur i uzgodnienia terminologii, a co za tym idzie – zmniejszenia obciążeń administracyjnych i niejasności, wypracował wiele szczegółowych zapisów i terminów, które powinny być używane we wszystkich krajach członkowskich, i tak np. kompozycje zapachowe i aromatyczne oraz surowce, z których je wytworzono, określane są terminem ,,parfum” lub ,,aroma”. Wszystkie składniki zastosowane w postaci nanomateriałów są wyraźnie wskazane w wykazie składników. Wyraz ,,nano” podaje się w nawiasie po nazwie składnika. Artykuł 33. rozporządzenia informuje dodatkowo o słowniku wspólnych nazw składników, który opracowuje i aktualizuje Komisja. W tym celu Komisja uwzględnia uznane międzynarodowe nazewnictwo, w tym międzynarodowe nazewnictwo składników kosmetycznych (INCI). Wspólna nazwa składnika ma zastosowanie do celu oznakowania produktów kosmetycznych wprowadzanych do obrotu najpóźniej po dwunastu miesiącach od opublikowania słownika w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Bardzo ważna jest także kolejność wymienienia składników (których ujednolicone nazwy są zawarte w Załącznikach do rozporządzenia). Składniki w wykazie wymienia się w porządku malejącym, według masy w momencie ich dodawania do produktu kosmetycznego. Składniki o stężeniu mniejszym niż 1% mogą być wymienione w dowolnej kolejności po składnikach, których stężenie jest wyższe niż 1%. Barwniki inne niż barwniki przeznaczone do barwienia włosów mogą być wymienione w dowolnej kolejności po innych składnikach produktów kosmetycznych. Z wyłączeniem barwników przeznaczonych do barwienia włosów, w przypadku produktów przeznaczonych do zdobienia ciała wprowadzanych do obrotu w różnych odcieniach, można wymienić wszystkie barwniki zastosowane w gamie odcieni, pod warunkiem, że użyto określenia ,,może zawierać” lub symbolu ,,+/-„. W stosownych przypadkach stosuje się nazewnictwo CI (Colour Index).
Co można zrobić w przypadku braku miejsca do zamieszczenia wszystkich informacji?
Nie zawsze cechy produktu pozwalają na fizyczne umieszczenie wszystkich niezbędnych oznaczeń na jego powierzchni lub na opakowaniu. Jeżeli ze względów praktycznych nie jest możliwe zamieszczenie informacji wymienionych w art. 19 ust. 1 lit. d) i g) w opisany we wcześniejszym akapicie sposób, stosuje się następujące zasady:
- informacje umieszcza się na załączonej lub doczepionej ulotce, etykiecie, taśmie, metce lub karcie;
- jeżeli jest to możliwe ze względów praktycznych, odniesienie do wspomnianych informacji podaje się w postaci informacji skróconej lub symbolu podanego w załączniku VII pkt 1 do rozporządzenia. W wypadku informacji, o których mowa w ust. 1 lit. d), symbol ten musi być umieszczony na pojemniku lub opakowaniu zewnętrznym, a w wypadku informacji, o których mowa ust. 1 lit. g), na opakowaniu zewnętrznym.
W przypadku mydła, kulek do kąpieli i innych małych produktów kosmetycznych, informacje te umieszcza się w notce umieszczonej w bezpośredniej bliskości pojemnika, w którym dany produkt kosmetyczny wystawiony jest do sprzedaży.
Odpowiedzialność za oznakowanie produktu
Co do zasady, odpowiedzialność za prawidłowe oznakowanie produktów kosmetycznych spoczywa na osobach odpowiedzialnych. „Osoba odpowiedzialna” jest osobą prawną lub fizyczną, która gwarantuje spełnienie odpowiednich obowiązków określonych w unijnym rozporządzeniu przez każdy wprowadzany do obrotu produkt kosmetyczny. W wypadku produktu kosmetycznego wyprodukowanego we Wspólnocie, który nie podlega eksportowi i importowi do Wspólnoty, osobą odpowiedzialną jest producent mający siedzibę na terenie Wspólnoty. Producent może wyznaczyć na osobę odpowiedzialną inną osobę mającą siedzibę na terenie Wspólnoty, udzielając jej pisemnego upoważnienia, które ta osoba akceptuje w formie pisemnej. Jeżeli producent produktu kosmetycznego wyprodukowanego we Wspólnocie i niepodlegającego następnie eksportowi i importowi do Wspólnoty ma siedzibę poza terytorium Wspólnoty, wyznacza on na osobę odpowiedzialną osobę mającą siedzibę na terenie Wspólnoty, udzielając jej pisemnego upoważnienia, które ta osoba akceptuje w formie pisemnej. W wypadku produktu kosmetycznego importowanego, osobą odpowiedzialną za konkretny produkt kosmetyczny wprowadzany przez niego do obrotu jest każdy importer. Importer może wyznaczyć osobę mającą siedzibę na terenie Wspólnoty na osobę odpowiedzialną, udzielając jej pisemnego upoważnienia, które ta osoba akceptuje w formie pisemnej. Dystrybutor jest osobą odpowiedzialną, jeżeli wprowadza produkt kosmetyczny do obrotu pod własną nazwą lub znakiem towarowym lub zmienia produkt już wprowadzony na rynek w sposób mogący mieć wpływ na zgodność z obowiązującymi wymogami.
Ponadto, dystrybutorzy powinni przed udostępnieniem produktu kosmetycznego na rynku sprawdzić, czy podane są informacje dotyczące wymaganego oznakowania określone w art. 19 ust. 1 lit. a), e) i g) oraz w art. 19 ust. 3 i 4, oraz czy spełnione są wymogi językowe określone w art. 19 ust. 5 rozporządzenia. Osoba odpowiedzialna oświadcza, że na etykiecie, podczas udostępniania na rynku i reklamowania produktów kosmetycznych, tekst, nazwy, znaki towarowe, obrazy lub inne znaki nie są używane tak, aby przypisywać tym produktom cechy lub funkcje, których nie posiadają.
W przypadku wprowadzenia konsumentów w błąd lub celowego zatajenia niezbędnych informacji, art. 36 ustawy o produktach kosmetycznych wprowadza odpowiedzialność za niespełnienie tych istotnych wymogów dotyczących oznakowania produktu. Wprowadzanie do obrotu lub udostępnianie na rynku produktów kosmetycznych bez wymogów dotyczących ich oznakowania, wymienionych we wcześniejszych akapitach, podlega karze pieniężnej. Karze podlega także wprowadzenie do obrotu lub udostępnianie na rynku produktów kosmetycznych bez oznakowania udostępnianego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w języku polskim. Kary są nakładane w drodze decyzji, odpowiednio przez właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego albo wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej.
Jak wynika z przedstawionych przepisów, właściwe oznakowanie produktów kosmetycznych jest niezwykle istotne i obarczone jest wieloma szczegółowymi restrykcjami, których należy przestrzegać. W przypadku wprowadzania danego produktu na rynek ważne jest stosowanie oznaczeń, które gwarantują bezpieczeństwo użytkowania produktu dla zdrowia konsumentów oraz pozwalają uniknąć nałożenia dotkliwych kar finansowych. Nasza Kancelaria oferuje pomoc prawną dla wszystkich osób odpowiedzialność, zarówno producentów jak i importerów i dystrybutorów.
W razie jakichkolwiek pytań i potrzeby uzyskania dodatkowych informacji z tego zakresu pozostajemy do Państwa dyspozycji i zachęcamy do kontaktu telefonicznego, mailowego lub uzupełnienia formularza kontaktowego.